1 konkurs, prawie 40 projektów, 47 mln euro dofinansowania. Za tymi abstrakcyjnymi liczbami kryją się dziesiątki szkół w całej Polsce. Szkół, które są tańsze w utrzymaniu oraz nie zanieczyszczają środowiska. Tak jest m.in. w Strzelcach Opolskich.
Proponuję dzisiaj małą zmianę perspektywy. Na naszej stronie możesz przeczytać mnóstwo historii konkretnych ludzi i ich projektów. To ostatecznie oni, ich pomysły i wysiłek stanowią o sile Funduszy Norweskich i EOG.
Dwie perspektywy
Jednak dzisiaj spojrzymy na Fundusze Norweskie i EOG z dwóch perspektyw. Pokażę Ci jak fundusze wspierają termomodernizację szkół w Polsce i jakie problemy w ten sposób rozwiązujemy. To będzie spojrzenie z lotu ptaka. Potem wylądujemy i zobaczysz na przykładzie szkół w jednej z gmin na Opolszczyźnie, jak wygląda to w praktyce.
W tym miejscu chciałbym podziękować koleżance z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, która zainspirowała mnie do napisania tego artykułu. Ministerstwo oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dbają o wdrażanie Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu. To właśnie z tego źródła Fundusze Norweskie i EOG trafiają na termomodernizację szkół.
Budynek szkoły podstawowej w Suchej po termomodernizacji (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Czym jest termomodernizacja
Zacznijmy od podstaw. Słowo termomodernizacja od kilkunastu lat odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Czy naprawdę wszyscy wiemy co ono oznacza?
W największym skrócie chodzi o to żeby budynki zużywały jak najmniej energii do podgrzania wody i ogrzewania.
Przykładowo, mamy dom ogrzewany piecem gazowym. Jeśli fundamenty, ściany i dach nie będą dobrze zaizolowane, a okna i drzwi będą niskiej jakości (a nie daj Boże nieszczelne) właściciel domu będzie płacił wyższe rachunki, zwłaszcza zimą. Do tego należy jeszcze doliczyć koszty dla środowiska, bo im więcej grzania, czyli po prostu spalanego paliwa, tym większa emisja zanieczyszczeń. Proste.
W związku z tym termomodernizacja może polegać na przykład na dociepleniu budynku albo na wymianie źródeł energii na bardziej ekologiczne (np. montaż paneli fotowoltaicznych, wymiana pieca na pompę ciepła).
Strzał w dziesiątkę
Termomodernizacja nie dotyczy tylko domów jednorodzinnych. Dotyczy też bloków mieszkalnych, urzędów czy szkół. Właśnie tej ostatniej grupie – szkołom – postanowiliśmy pomóc, finansując termomodernizację z Funduszy Norweskich i EOG.
W 2020 roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska przeprowadziło konkurs dla podmiotów prowadzących szkoły (przede wszystkim samorządów). Konkurs okazał się strzałem w dziesiątkę. W związku z ogromnym zainteresowaniem naborem, kwotę przeznaczoną na termomodernizację zwiększaliśmy kilkukrotnie. W ten sposób umożliwiliśmy nowym samorządom dołączenie do programu i zwiększyliśmy poziom dofinansowania dla realizowanych projektów.
Na samym początku przeznaczyliśmy na nabór 20 mln euro. Teraz jest to już ponad 47 mln euro. Sfinansowaliśmy prawie 40 projektów termomodernizacyjnych. 1 projekt to nawet kilka szkół, więc tak naprawdę dofinansowaliśmy termomodernizację 103 budynków szkolnych w całej Polsce!
Kocioł na biomasę w zmodernizowanej sali gimnastycznej w Szymiszowie (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Koszty i zanieczyszczenie
Co przeczytaliśmy we wnioskach o dofinansowanie? Niestety, potwierdziło się, że wiele szkół jest w kiepskim stanie technicznym. Zdarza się, że od czasów wybudowania nie były remontowane. Nie są ocieplone. Mają nieszczelne ściany, dachy, drzwi i okna. Działają w nich (albo i nie) przestarzałe i awaryjne instalacje centralnego ogrzewania i podgrzewające wodę. Źródła ciepła są przestarzałe i zasilane energią opartą na paliwach kopalnych.
Trzy problemy, które non stop pojawiały się we wnioskach o dofinansowanie, to:
- wysoka energochłonność obiektów szkolnych,
- emisja zanieczyszczeń,
- wysokie koszty utrzymania.
W skrócie – koszty i zanieczyszczenie.
Szkoła w Dziewkowicach po termomodernizacji (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Remont i edukacja
Rozwiązaniem tych problemów jest tzw. głęboka termomodernizacja. I to ona jest zawsze sercem każdego dofinansowanego przez nas projektu. Chodzi o gruntowny remont, w wyniku którego zapotrzebowanie na energię w szkole ma się zmniejszyć przynajmniej o 60% w stosunku do stanu przed remontem.
Szkoły robią to na kilka sposobów, np.:
- modernizują instalacje centralnego ogrzewania (np. Szkoła Podstawowa nr 3 w Stargardzie),
- montują instalacje fotowoltaiczne (np. szkoła w Miechowie, Szkoła Podstawowa im. Piotra Barylaka w Książnicach Wielkich),
- zakładają ekologiczne i energooszczędne oświetlenie (np. Centrum Oświatowe w Koszycach),
- wymieniają drzwi i okna oraz izolują ściany i dachy.
Termomodernizacja to jedno, ale doszliśmy do wniosku, że potrzebna jest też edukacja. Wszak szkoła to miejsce stworzone z myślą o niej. Dlatego elementem projektów są tzw. działania miękkie, czyli m.in. lekcje tematyczne, debaty, warsztaty, konkursy i kółka zainteresowań. Dzięki nim możemy działać długofalowo, tzn. wpływać na zmianę świadomości i postaw.
Budynek oświatowy przy szkole podstawowej w Dziewkowicach (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Taniej i czyściej w Strzelcach Opolskich
Właśnie taki kompletny projekt przygotowała Gmina Strzelce Opolskie. Jest w nim wszystko – od remontu, poprzez montaż instalacji fotowoltaicznej, aż po edukację dzieciaków ze szkół objętych projektem i wymianę uczniów z norweską szkołą.
Gmina pozyskała na tę inwestycję prawie 5,7 mln zł. Dzięki tym pieniądzom przeprowadziła modernizację budynku sali gimnastycznej przy szkole Podstawowej w Szymiszowie oraz budynków szkolnych w Zespole Placówek Oświatowych w Dziewkowicach oraz Zespole Placówek Oświatowych w Suchej.
"W efekcie przeprowadzonych modernizacji mamy teraz w gminie pięć budynków oświatowych znacznie bardziej przyjaznych środowisku, niż przed inwestycją. Pięć budynków w trzech jednostkach oświatowych zostało docieplonych. Zmniejszona została ilość pieców węglowych - teraz, zamiast czterech pieców wysokoemisyjnych, mamy trzy źródła ciepła na biomasę tj. na pellet. Dodatkowo, oprócz docieplenia, na budynku sali w Szymiszowie i na budynku oświatowym w Dziewkowicach zostały zainstalowane panele fotowoltaiczne" – wyliczał w artykule na stronie Strzelca Opolskiego Damian Obrusznik, wicedyrektor Gminnego Zarządu Oświaty w Strzelcach Opolskich.
Z kolei na proekologiczny efekt przedsięwzięcia wskazuje Marzenna Staroszczyk, dyrektor Gminnego Zarządu Oświaty.
"W tych lokalizacjach mamy zamontowane czujniki czystości powietrza. Z odczytów z tych urządzeń wynika, że w niektórych przypadkach jakość powietrza poprawiła się aż o 96 proc." – mówiła Nowej Trybunie Opolskiej w grudniu 2023 r. Marzenna Staroszczyk.
Konferencja podsumowująca projekt Gminy Strzelce Opolskie (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Po kilku miesiącach potwierdza to Damian Obrusznik, z którym rozmawiałem w sierpniu 2024 roku.
"Zmiana jest gigantyczna. Przed termomodernizacją czujniki jakości powietrza pokazywały, że w okolicy szkół, w sezonie grzewczym, jakość powietrza jest bardzo zła. Teraz nie mamy już tego problemu" – zaznacza wicedyrektor Gminnego Zarządu Oświaty w Strzelcach Opolskich.
Polsko-norweskie przyjaźnie
Do tego wszystkiego gmina dołożyła jeszcze działania miękkie, m.in. konkursy o tematyce ekologicznej, które zorganizowano wspólnie z partnerem projektu - Polską Sobotnią Szkołą im. Marii Skłodowskiej-Curie w Moss. Najpierw uczniowie z polskiej gminy odwiedzili Moss, a potem dzieci i młodzież z Moss przyjechali z rewizytą.
"Wymiana zaowocowała bardzo ciekawą wymianą doświadczeń. Przekonaliśmy się, że wprawdzie wszyscy mówimy o ochronie środowiska, o energooszczędności, ale widzimy - zwłaszcza po wizycie młodzieży, jak często lokalne uwarunkowania wpływają na różnicę w pojmowaniu tej kwestii pomiędzy różnymi krajami. Dla naszych gości z Norwegii pewnym zaskoczeniem było rozwiązanie stosowane w Polsce, czyli panele fotowoltaiczne, gdyż w Norwegii ze względu na małą ilość dni słonecznych fotowoltaika nie jest powszechnie stosowana" – podkreślał w Strzelcu Opolskim Damian Obrusznik.
Ponoć przyjaźnie zawarte podczas wymiany trwają do dzisiaj!
Dzieci i Nauczyciele z Norwegii z wizytą w Gminie Strzelce Opolskie (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Policz to sobie
W ramach projektu powstały też trzy darmowe kalkulatory, które pozwalają:
- oszacować wielkość potrzebnej instalacji fotowoltaicznej,
- określić jaki będzie koszt wymiany, a także oszczędności i okres zwrotu związany z wymianą oświetlenia na oświetlenie LED,
- określić grubość materiału docieplenia, tak aby przegrody (ściany, dach, podłoga) spełniały wymagania obecnie obowiązujących warunków technicznych.
Chapeau bas! Nie ulega wątpliwości, że w Strzelcach Opolskich umieją w termomodernizację!
Wentylacja z odzyskiem ciepła w sali gimnastycznej przy szkole podstawowej w Suchej (fot. Gminny Zarząd Oświaty w Strzelcach Opolskich)
Jeśli chcesz poznać więcej przykładów inwestycji termomodernizacyjnych, które dofinansowaliśmy z Funduszy Norweskich i EOG, koniecznie zajrzyj na stronę Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
O artykule
Artykuł przygotował Paweł Nowak (Zespół Komunikacji i Promocji, Departament Programów Pomocowych, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej)
W tekście wykorzystano informacje i wypowiedzi zamieszczone:
- na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska,
- na stronie internetowej Gminnego Zarządu Oświaty w Strzelcach Opolskich,
- na stronie internetowej OZE Strzelce Opolskie,
- w artykule Anny Plewy „Jest cieplej, oszczędniej i ekologiczniej dzięki norweskim pieniądzom” na stronie Strzelca Opolskiego,
- w artykule Radosława Dimitrowa „Szkolne budynki przestały kopcić, a uczniowie poznali nowych kolegów. Gmina zakończyła inwestycję wartą ponad 9 mln zł” na stronie Nowej Trybuny Opolskiej,
- w artykule Joanny Gerlich „Gmina Strzelce Opolskie zakończyła projekt z funduszy norweskich. "Są pierwsze efekty"” na stronie Radia Opole.