Konferencja podsumowująca Program „Sprawiedliwość”
67 mln euro z Funduszy Norweskich na lata 2014-2021 przeznaczono na poprawę sytuacji w więziennictwie oraz zapobieganie przemocy. O efektach Programu Sprawiedliwość rozmawiano 12 grudnia podczas konferencji zamykającej program.
Program Sprawiedliwość to wyjątkowe przedsięwzięcie w Funduszach Norweskich. Przy relatywnie dużej puli środków – około 67 mln euro (6. miejsce wśród programów finansowanych z Funduszy Norweskich i w Polsce) – wspierał tylko 2 obszary:
- więziennictwo
- zapobieganie przemocy.
Zdecydowana większość pieniędzy z programu przeznaczono na 3 projekty predefiniowane, czyli takie, które nie musiały zostać wyłonione w konkursach, tylko wpisano je „na sztywno” do programu.Te projekty to:
- Pilotażowe kompleksy penitencjarne - realizowany przez Centralny Zarząd Służby Więziennej,
- Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej – realizowany przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości,
- Zapobieganie przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych – realizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Efekty Programu prezentuje Tomasz Gajewski, zastępca dyrektora Departamentu Funduszy i Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości (fot. Ministerstwo Sprawiedliwości)
Wsparcie dla więziennictwa
Największy z nich to projekt dotyczący budowy 4 pilotażowych kompleksów penitencjarnych – nowoczesnych więzień, które składają się z pawilonu dla osadzonych, tzw. domu przejściowego dla więźniów, którzy kończą odbywanie kary oraz hali produkcyjnej. Łącznie powstały 784 miejsca w pawilonach i 120 miejsc w „domach przejściowych”.
Ponadto, w 10 zakładach karnych wdrożono nowe programy motywacyjne dla funkcjonariuszy. 1550 więzienników uczestniczyło w programach edukacyjnych i szkoleniowych. Przeszkolono także 2947 sędziów penitencjarnych, kuratorów sądowych i osób z personelu zakładów karnych.
Dyskusja na temat infrastruktury wspierającej resocjalizację (fot. Ministerstwo Sprawiedliwości)
Projekt był realizowany w partnerstwie z instytucjami działającymi w ramach norweskiego systemu penitencjarnego tj. Directorate of Norwegian Correctional Service (Dyrekcja Norweskiej Służby Więziennej) i branżową uczelnią (The University College of the Norwegian Correctional Service), a także zakładami karnymi.
Funkcjonariusze polskiej Służby Więziennej wielokrotnie odwiedzali Norwegię i czerpali z doświadczeń systemu więziennictwa tego kraju. Odsetek recydywy (powrotu do przestępczości po odbyciu kary) w norweskim systemie penitencjarnym jest jednym z najniższych w Europie. Często jest to przypisywane podejściu tego kraju do karania, które kładzie duży nacisk na resocjalizację i przygotowanie więźniów do powrotu do społeczeństwa. Po 2 latach od odbycia kary, ponownych przestępstw dopuszcza się około 20% osadzonych, a po 5 latach – 25%. W Polsce wskaźnik po 5 latach wynosi około 40%.
Przedstawiciele Służby Więziennej na konferencji (fot. Ministerstwo Sprawiedliwości)
Zapobieganie przemocy
W przypadku projektu „Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej”, badacze z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu w Stavanger badali czynniki zagrożenia przemocą domową, po czym stworzyli model, który zakłada działanie zanim ta przemoc nastąpi.
"Część wyników badań była dla mnie szokująca. Pokazywała jak ogromnym zagadnieniem jest przemoc, jak trudno jest ją identyfikować i jak bardzo potrzeba pomocy ludziom, którzy czasem nie są nawet w stanie stwierdzić, że jej doznają" – powiedział podczas konferencji Tomasz Gajewski, zastępca dyrektora Departamentu Funduszy i Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Po opracowaniu modelu zapobiegania przemocy, przetestowały go wyłonione w konkursie samorządy, które uzyskały na to finansowanie z Funduszu Małych Grantów. Z pomocą Funduszy Norweskich stworzyły Centra dla Rodzin. Centra oferują m.in. poradnictwo psychologiczne, rodzinne, socjalne oraz terapię par. Pomagają poprawić relacje w związku, kształtować umiejętności komunikacyjne i rozwiązywać konflikty.
Konkurs powiązany z projektem dotyczącym zapobiegania przemocy wobec osób starszych i z niepełnosprawnościami miał inny charakter. Samorządy nie testowały modelu stworzonego centralne, ale same tworzyły lokalne programy zapobiegania przemocy.
W ramach projektów z obu naborów pomoc uzyskało ok. 25 850 osób. Utworzono 14 Centrów Rodzin, a 1950 osób przeszkolono z zakresu zapobiegania przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych.
Przemawia Øystein Bø, Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce (fot. Ministerstwo Sprawiedliwości)
Wyjątkowy festiwal filmowy
Ponadto wdrażane były działania w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej – którego celem jest wzmocnienie stosunków dwustronnych między Państwami-Darczyńcami (Norwegią, Islandią i Liechtensteinem) a Państwami-Beneficjentami.
Ciekawym przedsięwzięciem finansowanym z tej puli był Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Prison Movie”. Na festiwalu wyświetlane są filmy o tematyce penitencjarnej. Tworzą je profesjonalni filmowcy, ale też sami więźniowie. Twórcom zwycięskich filmów przyznawane są statuetki Dobrego Łotra.
W 2024 roku festiwal odbył się już po raz dwunasty. Jego organizatorem jest Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Olsztynie we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Aresztem Śledczym w Olsztynie.
Podczas konferencji kończącej Program Sprawiedliwość o festiwalu opowiadali mjr Magdalena Socha, rzeczniczka prasowa Okręgowego Inspektora Służby Więziennej w Olsztynie, która odpowiada za festiwal od 2021 roku, oraz pomysłodawca festiwalu, kapelan Aresztu Śledczego w Olsztynie, Włodzimierz Kobus.
Major Magdalena Socha prezentuje festiwal Prison Movie (fot. Ministerstwo Sprawiedliwości)
"To, co się dzieje podczas tych filmów, to jest scenariusz, który pisze samo życie. Dotyczy paradoksalnie nie tylko tego, co jest za murem, za kratą, za tym światem, który jest wewnątrz więzienia, ale dotyczy też osadzonych, nas funkcjonariuszy, rodzin i społeczeństwa" – mówiła mjr Magdalena Socha.
Więcej o festiwalu można przeczytać na stronie https://prisonmovie.pl/